Boosheid is een gezonde emotie, hoe je het uit daar zit het mogelijke kwaad. Over huiselijk geweld, zelfhaat, gezonde boosheid en emotieregulatie

door Irene van Egmond | april 2025 | persoonlijke ontwikkeling - patronen doorbreken - emoties

Boosheid is in de basis een gezonde emotie. Uitingen als huiselijk geweld of zelfhaat hebben vaak te maken met hoe je omgaat met emoties, je emotieregulatie. De oorsprong daarvan gaat vaak terug naar je kindertijd. Als je hier moeite mee hebt, kun je dit alsnog verder ontwikkelen.

Bij boosheid denken veel mensen aan gevaar, we hebben er beelden bij op basis van wat we ervaren en geleerd hebben in onze jeugd. Bijvoorbeeld dat boosheid er niet mocht zijn of dat het juist wel geuit werd op een kwalijke manier. Zo kreeg ik vroeger wel eens een pak voor mijn broek, waaraan ik het te danken had weet ik al lang niet meer, maar het gevoel van vernedering zit diep in mijn lijf. Mijn vader deed dat, net als zijn vader dat deed, als die vond dat hij het had verdient. Hij was “een lastig kind” zoals hij zelf zegt. Maar gedrag heeft vaak een positieve intentie. En zo is het ook met boosheid.

Zelf was ik een verlegen kind en lange tijd bang voor boosheid. Het is een emotie die ik al heel jong heb onderdrukt en afgesplitst, omdat er geen ruimte voor was thuis, maar ook om dit - voor mij als kind - overweldigende gevoel niet meer te voelen. Dit is iets wat ik met regelmaat hoor in het verhaal van cliënten in mijn praktijk: rationeel of cognitief weten ze het wel, maar contact met emoties of hun gevoel is lastig.

Maar omdat boosheid een natuurlijke en zelfs essentiële emotie is, kom je haar vroeg of laat toch weer tegen. Als je dan de overtuiging hebt dat boosheid er niet mag zijn, dan is er een grote kans dat je het uit op een manier die schadelijk is voor jezelf en je omgeving. En dan gaat het weer over gedrag, over de manier waarop je met de emotie boosheid omgaat. Het is goed om dat onderscheid te maken. Want waar je je gedrag kunt veranderen en je zeker niet "je gedrag bent", blijft boosheid een gezonde emotie waar je weer anders mee om kunt leren gaan.

Emoties zijn niet slecht

Emoties zijn niet slecht en ook niet iets waar we als volwassene nog bang voor hoeven te zijn, in de basis hebben ze namelijk een heel gezonde intentie. Zo is angst in een situatie van reëel gevaar een signaal om in actie te komen, te vechten of te vluchten. Boosheid geeft aan dat je je ergens tegen verzet, het is een uiting van het protest dat voelbaar is in je lijf als je iets nodig hebt, een manier om aandacht te vragen voor je behoeften. En een signaal dat je ergens om geeft. Als je met dit signaal niet gehoord bent, wordt genegeerd of als het wordt afgekeurd of veroordeeld is dat zeer schadelijk. Je bent namelijk mens, net als ieder ander, op zoek naar verbinding.

Voor een kind is deze emotie essentieel om te overleven. Het enige wat een baby namelijk kan doen om aan te geven dat het iets nodig heeft is huilen, en als dat niet gehoord wordt, krijsen. Het uiten van protest is van levensbelang. Als kind heb je namelijk je ouders nodig om in leven te blijven, omdat je van hen afhankelijk bent om in je behoeften te voorzien.

Emotieregulatie

Voor een baby of klein kind zijn emoties echter al gauw overweldigend. Ook daar is een ouder of verzorger nodig die het helpt die emotie te dragen, te reguleren. Zodat je samen leert dat emoties bij het leven horen en hoe je ze kan gebruiken als signaal om naar te luisteren. Als je dat hebt gemist of je hebt op een andere manier het idee gekregen dat boosheid gevaarlijk is, dan kan het lastig zijn om op een gezonde manier met deze heel gezonde emotie om te gaan. Sommige mensen richten hun boosheid naar buiten, anderen naar binnen of doen een combinatie van beide. Hier hebben we het weer over gedrag. En zowel het naar buiten als het naar binnen richten van boosheid is schadelijk voor je omgeving en voor jezelf.

Huiselijk geweld kan iedereen overkomen

Waar vroeger een corrigerende tik in de opvoeding of in het onderwijs heel ‘normaal’ was, wordt dat nu gezien als huiselijk geweld. Toch kan het je zomaar overkomen. Als je zelf onder druk staat, stress hebt, kan het je zonder dat je het wilt gebeuren dat je staat te schreeuwen, je kind stevig beet pakt of je kind of partner een tik geeft. Vaak is de oorzaak dat je geraakt wordt in een, nog niet bewust of erkend, stuk ‘oud zeer’. Dan kan het zijn dat je jezelf verliest. En feitelijk is dat ook wat er gebeurd. In deze staat heb je geen toegang tot je rationeel denkende brein, dat raakt geblokkeerd. Je valt dan terug op (oude) overlevingsstrategieën.

Andere vormen van het naar buiten richten van boosheid en frustratie zijn minder opvallend. Bijvoorbeeld als je uit contact gaat om een ander te straffen, ook wel "silent treatment" genoemd of mensen bij elkaar weghoudt of anderen kleineert, ontkent of beschamende boodschappen geeft.

Zelfhaat, zelfpraat en meer

Sommige mensen richten hun boosheid naar binnen, tegen zichzelf. Zij zeggen met regelmaat tegen zichzelf hoe dom ze wel niet zijn, hoe ze zichzelf voor schut hebben gezet, hoe slecht ze wel niet zijn etc. Deze negatieve zelfpraat is soms de verinnerlijking van wat zij ooit te horen hebben gekregen als kind. Vaak ook is het dat wat je jezelf bent gaan vertellen op basis van wat je hebt meegemaakt.

Soms projecteren we dat wat we al mee hebben gemaakt richting de toekomst. Omdat deze “voorspelling” uitgaat van onze herinnering, gaat dat wat “niet past, er niet in”. Onze kijk op onszelf, anderen en de wereld om ons heen is verstoord. Dat noemen we ook wel (ontwikkelings)trauma. We identificeren ons dan met wie we denken dat we zijn, zien onszelf of anderen als goed of slecht, vanuit onze overlevingsstrategie.

Ook eetproblematiek, zelfbeschadiging (automutilatie) of verslavingen kunnen uitingen zijn van zelfhaat of manieren om emoties al dan niet te voelen.

Aanpassen kost energie

Vanuit kind perspectief is het naar binnen richten of onderdrukken van boosheid een aanpassing om de hechtingsrelatie met de ouder te behouden. Met deze, destijds noodzakelijke, aanpassing dimmen we onze levensenergie. Omdat dit vaak onbewuste patronen zijn, die we ons al van jongs af aan eigen hebben gemaakt, blijven we dit soms tot ver in onze volwassenheid doen. We blijven onbewust bang voor ons protest, voor onze emotie boosheid, niet wetend dat dit niet meer nodig is in het hier en nu. Dat we daarmee ook nu nog een deel van onze levensenergie missen en niet (geheel) in onze kracht staan is vaak wel voelbaar.

Schaamte en schuld

Zowel bij het naar buiten als bij het naar binnen richten van boosheid komen schaamte of schuldgevoelens kijken. Verandering vraagt dat je je eigen gedrag, de manier waarop je omgaat met emoties, wil onderzoeken. Dat dat spannend is, dat is logisch, er is immers een oude angst aanwezig. Ook schaamte en schuldgevoelens zijn niet altijd makkelijk alleen te dragen. Goede begeleiding kan hierbij helpen.

Hoe kun je je patroon doorbreken en gezonde boosheid ervaren

Het begint met het gaan herkennen wat je doet, het weer contact leren maken met je gevoel, met je emoties. En gaan ervaren dat je die kunt dragen, kunt reguleren. Ook ikzelf heb hierin dingen mogen leren. Opnieuw of voor het eerst ervaren dat een emotie komt en gaat, dat je door het herkennen en voelen van de eerste signalen van protest anders kan reageren, dan bijvoorbeeld dichtklappen, uit je vel springen of jezelf beschamen. Dat hoewel je misschien schuld hebt, ook heel veel liefde in je draagt en ook met compassie naar jezelf mag kijken. Dat als je jezelf niet laat zien, een ander je ook niet kan zien en dat je je daardoor niet echt gezien en begrepen kunt voelen. Dat je daarin een keus hebt en dus iets anders kunt doen dan dat je tot nu toe hebt gedaan. En dat verbinding alleen kan ontstaan vanuit contact. Ieder mens loopt hierin zijn of haar eigen pad op een eigen tempo. Ik loop graag een stukje met je mee!

Wil jij je eigen relatie met boosheid (of een andere emotie) onderzoeken? Neem dan gerust contact met me op. Ik werk vanuit compassie, zonder oordeel. Jij bent een mens, net als ik.

Voorbij ideeën van goed en kwaad is een plek… ik ontmoet je daar - Rumi

vrijblijvend contact of een afspraak